Je herkent het vast wel… die ene leerling die het vaak net even wat anders doet dan de anderen… de stoorzender in de klas… of misschien wel meer dan één… Hoe reageer je hier goed op? Hoe kun je toch het geplande programma voor de klas laten doorgaan? Waar haal je de armslag voor extra begeleiding vandaan? Hoe waarborg je de veiligheid? Hoe ga je om met de gevoelens die het gedrag van sommige leerlingen bij je los maken?
Reden genoeg om verder te lezen en te ontdekken wat ik voor jou en jullie school kan doen.
Kopzorgen rondom Inclusiever onderwijs
Er is in ons land veel aandacht voor kinderen waarvoor onderwijs op de school in hun eigen woonomgeving heel lang geen vanzelfsprekendheid was. Passend onderwijs en (nog beter) Inclusiever onderwijs moeten hier verandering in brengen. In het eerste geval wordt het kind vooral geholpen om zich aan te kunnen passen aan het schoolsysteem en in het tweede geval wordt het schoolsysteem in de basis passend gemaakt voor leerlingen met een breed spectrum aan onderwijsbehoeften.
Tientallen jaren lang was de voorkeursoplossing voor deze kinderen dat ze verplaatst werden naar onderwijsplekken waar ze samen met kinderen met gelijke behoeften konden ontwikkelen. Speciaal onderwijs in allerlei soorten en maten. Exclusief onderwijs. Een zorg minder voor alle leerkrachten die het druk genoeg hadden met hun groep. Veel kinderen hebben gelukkig wel van deze extra zorg kunnen profiteren.
De opmars naar Inclusiever onderwijs confronteert ons opnieuw met de vraag hoe we het onderwijs moeten organiseren als het aantal leerlingen met een zorgvraag binnen het reguliere onderwijs weer gaat toenemen. Het organisatievraagstuk is niet de enige hobbel die er genomen moet worden. Er is ook veel armslag te winnen bij ons denken over onderwijs en zorg. Er zijn gewone kinderen én kinderen die anders zijn… Je hebt de groep én de kinderen die wat minder goed in de groep passen… Je geeft al de volle 100% aan de groep en dan heb je ook nog die paar intensieve leerlingen erbij... Het zou een stuk makkelijker gaan in de groep als die en die er niet in zaten. Dit is exclusief denken; een mindset waarmee we het onszelf lastig maken en ook de kansen voor leerlingen met een zorgvraag verkleinen.
Kei uit de klas
Onze verlegenheid met 'zorgleerlingen' doet me denken aan de akkers waarop ik vaak zoek naar zwerfkeien. Een hobby van me. De boeren zijn er altijd blij mee als ik keien meeneem van hun land. Vaak liggen ze al voor me klaar aan de rand van de akker. Weg met die lastige keien die de werking van al die efficiënte machines verstoren. Eenmaal gewassen en bestudeerd, blijken al die keien echter hun eigen pracht en waarde te hebben. Exclusief en heerlijk om te bewonderen, maar tegelijk ook keien buiten hun context.
Zo bevinden zich ook veel kinderen aan de rand van het groepsgebeuren. We kiezen vaker voor een exclusieve benadering dan we vaak zelf doorhebben. Kinderen die 'problemen veroorzaken', worden vaker uit de klas gestuurd, of in een kamertje bijgespijkerd. Zaken rondom gedrag worden doorgaans ook buiten de klas behandeld en besproken, terwijl we in de klas werken met de kinderen die 'gewoon meedoen'.
Het geheim van inclusie
Veel kinderen zijn inderdaad minder makkelijk inpasbaar in onze scholen. Dat kan te maken hebben met specifieke onderwijsbehoeften, maar niet in het minst ook aan de wijze waarop veel scholen in ons land functioneren: het leerstofjaarklassensysteem, de focus op prestaties, een toenemend accent op zelfverantwoordelijkheid en zelfsturing, de vaak volle en prikkelrijke leeromgevingen.
Kinderen die zich volgens een andere route beter kunnen ontwikkelen, of die gebaat zijn bij minder prikkels, of waarvoor veiligheidsbeleving nadrukkelijk een voorliggende behoefte is, vallen hierdoor op en vragen om meer maatwerk.
Het blootleggen van het probleem maakt ons tegelijk bewust van de kansen die er liggen. Als 'kanarie in de kolenmijn' maken deze kinderen ons bewust van dingen waarin we het verschil kunnen maken tussen een klas met een 'smal basisaanbod' en een klas waarin de focus op inclusie ligt.
Ik werkte jarenlang met kinderen die (soms meerdere keren) ‘verplaatst’ waren. Op onze school schoven ze weer aan in klassen en kwamen ze op hun eigen manier vrijwel allemaal (weer) tot leren en hadden ze het naar hun zin. Niet die extra handen, de kleine klassen of de supergaven van de mensen die er werkten, waren het geheim hiervan. Dat was allereerst het begrijpen van deze kinderen en ten tweede het zodanig 'verbreden' van ons basisaanbod dat vrijwel iedere leerling daarvan kon profiteren en er nauwelijks aanvullend individueel maatwerk nodig was. Kei(en) in de klas.
Iedere leerkracht met hart voor kinderen, didactische vaardigheden, wat zelfinzicht en doorzettingsvermogen kan hierin groeien en deze kennis benutten in de klas. Ook jij!
Een aantal kinderen in een klas floreert (wellicht) bij een standaard aanpak, maar een grote groep ook niet. Elke klas heeft meerdere keien 'aan boord'. Nadenken over basisaanbod en maatwerk is dus dagelijkse realiteit. Het is essentieel dat er in de klas voldoende ‘ruimte’ is en komt voor zoveel mogelijk leerlingen. Keien ín de klas vragen daarom ook om keien vóór de klas, leerkrachten die weten waarmee ze bezig zijn en die blijven zoeken naar de beste omstandigheden voor hun leerlingen om zich te kunnen ontwikkelen. Zelfs als dit tijdelijk wat extra inzet vraagt.
Ervaringen van collega's en ouders
"Ik heb Bastin leren kennen als de leerkracht van een van onze pleegkinderen. Bastin observeert de kinderen en ziet wat zij nodig hebben. Dit kan hij op een zeer betrokken en respectvolle manier bieden. Bastin zoekt hierin de samenwerking en is altijd bereikbaar. Hij heeft onze jongen naar zichzelf leren kijken."
Een ouder
"Bastin zie ik al jaren met grote passie werken met kinderen die heel specifieke onderwijsbehoeften hebben. Hij neemt kinderen mee in zijn flow en brengt ze via interactie tot nieuwe inzichten. De kinderen voelen zich gezien, gerespecteerd en gewaardeerd in de benadering. De gaven die Bastin heeft, deelt hij graag met zijn collega’s."
Een collega
"Ik ken Bastin als de leerkracht CL4 van onze zoon. Bastin is een betrokken mens met oog voor het individu tegenover zich. Hij ziet niet alleen beperkingen maar juist de kwaliteiten van iemand. Weet vervolgens ook de ander te 'laten gaan' voor die kwaliteit. Zijn motto zou kunnen zijn: kijk niet naar wat je niet kunt, maar naar dat wat er wél mogelijk is."
Een ouder
Inclusief denken
Er zijn veel factoren die wij niet kunnen beïnvloeden. De toename van kinderen met trauma en hechtingsproblematiek, veel leerlingen met prikkelgevoeligheid, het lerarentekort en daardoor vaak weer grote groepen, de werkdruk in het onderwijs…
Maar die ene factor die juist cruciaal is, ligt gelukkig binnen handbereik: een leerkracht die kinderen op waarde schat en die geïnteresseerd is in de binnenkant van de 'keien'.
Inclusiever onderwijs begint bij inclusief denken. Ben jij een collega of zijn jullie een school die het geheim hiervan graag (beter) in de vingers wil krijgen? Dan ben ik beschikbaar om mee te denken!
Veldwerk
Vanuit mijn ervaring kan ik scholen en leerkrachten helpen om inclusiever onderwijs verder te realiseren, in het bijzonder voor kinderen met moeilijk verstaanbaar gedrag (ofwel ‘gedragsproblemen’). Grip op dergelijke processen in je groep krijg je niet met wat trucs of alleen door zelfstudie. Dit vraagt om een traject op de plek waar het allemaal gebeurt: de klas. De klas de plek waar ik graag aanschuif om samen met jou de beweging te maken naar maatwerk. Veldwerk.
We gaan (afhankelijk van de hulpvraag) samen aan de slag met o.a. begrijpen van gedrag en groepsdynamiek, leerkrachtgedrag, veiligheidsbeleving, prikkelreductie, het creëren van armslag voor maatwerk en differentiatie (organisatie), borging.
Veldwerk betekent voor mij dat ik zelf niet alleen observant of raadgever ben, maar dat ik deelnemer wil en kan zijn in het groepsgebeuren. Ik stond ‘met de voeten in de klei’ en 'de lokaalvloer' blijft ook mijn favoriete werkterrein.
Dit wordt zichtbaar in mijn werkwijze.
De bereidheid en mogelijkheid om veel tijd vrij te maken voor bezoeken in de klas
Het inplannen van werkbezoeken, waarin ik praktisch kan meebouwen
De mogelijkheid van rolwissel bij lessen, zodat ik ervaringen met de leerkracht kan delen en er ook een stukje leren door voordoen-nadoen kan zijn
De escapespellen en keigave lessen, waarin ik samen met de leerlingen bouw aan het functioneren van de groep
