Je kent de beelden vast nog wel... Jongeren op een kar bij het boerenprotest op de A35, kijkend naar de barricades om hen heen.
Een foto die me aan het denken zette, allereerst over het effect hiervan op de vorming van deze jongeren. Hoe zullen zij en de volwassenen om hen heen reageren in volgende situaties waarin het besluit van de een tegenover de wil van de ander komt te staan? En hoe normaal gaat het worden dat mensen elkaar op grote schaal duperen vanwege hun eigen probleem?
Bij het bespreken van het dagelijkse nieuws in onze klas kwamen er de laatste jaren veel beelden voorbij van protesterende en rellende medeburgers en het was merkbaar dat sommige kinderen alleen al door het zien hiervan gewend raakten aan de gedachte dat opstaan tegen gezag normaal is. Als je hier geen ‘denkstof’ tegenover zou zetten, gaat het hard in sommige koppies en wordt dat ook (steeds meer) merkbaar, thuis en in de klas.
Hoe langer ik naar deze foto keek, hoe meer ik besefte dat hier ook waarden vertegenwoordigd worden die het navolgen waard zijn. Kinderen die volgen in dat wat volwassenen voorstellen en die gedrag van volwassenen overnemen... Kinderen die leren dat het belangrijk is om op te komen voor dat waar je in gelooft, ook al vindt iedereen er wat van en sta je te kijk... Kinderen die leren om elkaar te helpen als er problemen zijn en om voor elkaar op te komen…
Deze kwestie jeukt een beetje…
Zijn deze dingen in samenhang te zien? Zeker. De gedrags- en gezagsaspecten functioneren hier binnen een afgebakend terrein; dat van het gezin, de gemeenschap, de groep. Eilandjes van orde binnen een groter terrein. Gezag binnen een bubbel. Een bekend systeem, waarvan veel varianten bestaan… Gezag wat begrensd wordt door de tolerantiegrens en door waarden binnen de bubbel.
Ik geloof dat gezag pas echt kan functioneren zoals het bedoeld is, als het in relatie staat tot een groter geheel. Voor mij is dat grotere geheel de gezagsorde die aan de basis staat van de schepping waarin we leven. De gezagsstructuren waarmee we te maken krijgen, zijn vormen van afgeleid gezag. De gezagsorde is als een ladder. Gezag krijg je en oefen je uit namens een hoger gezag. Gezag is bedoeld om leefruimte te creëren voor degenen die onder je gezag vallen. Het is een groeimodel, waarin je naar gelang je leeftijd en positie steeds hoger komt en waarin je verantwoordelijkheid verschuift. De gezagsorde geeft geen mandaat voor eigengereid handelen en faciliteert niet het recht van de sterkste.
Dit beginsel heeft me altijd richting gegeven om in onze klas leiding te geven en gezag uit te oefenen. Het dwingt ons als opvoeders en onderwijsmensen om na te denken over onze motieven en de pedagogiek die we hanteren.
- Waarom wil ik dat een kind mijn gezag aanvaardt?
- Gaat het om orde binnen mijn of onze bubbel, of bereid ik kinderen voor op het kunnen functioneren in een groter geheel (verantwoordelijkheid, dienstbaarheid)?
- Kan ik aan kinderen uitleggen waarom ik bepaalde dingen belangrijk vind?
- Houd ik rekening met de ontwikkeling en draagkracht van een kind?
- Geef ik een kind ook ruimte om te oefenen met het ontwikkelen van autonomie en het bespreekbaar maken van gevoelens van ongenoegen?
- Ga ik respectvol om met het kind, wat zich in een afhankelijke positie bevindt?
- Wat gebeurt er werkelijk als een kind zich tegen iets verzet?
- Hoe help ik kinderen om reacties van anderen te begrijpen?
We praten aan de koffietafel gemakkelijker over gedrag dan over hoe we gezag uitoefenen. Dat kan per klas nogal verschillen. Het is echter belangrijk om deze dingen ook schoolbreed te bespreken en om samen visie te vormen en bij te stellen. Geen overbodige luxe in een maatschappij waarin de gezagsproblematiek toeneemt. Onderwijs is een beroep aan het front. Belangrijk om ook met de ouders over deze dingen te spreken. Duidelijk maken waarvoor je staat en waar de grenzen liggen. Samen ook de schouders zetten onder de kinderen die hiermee worstelen en hun hulpvraag op de juiste manier beantwoorden.
We hebben de mogelijkheid om iets waardevols door te geven aan kinderen. Pak die kans!
