Een stekelige kwestie

Yes! Na zoveel jaar woont er weer een egel in onze achtertuin! Dat is zeker geen automatisme in stadstuinen. ’t Is doorgaans de tegel of de egel …

Superleuk om hem (of haar) te zien rondscharrelen, met alle geluiden erbij. Ik moest er wel vroeg m’n bed voor uit en op sokken de tuin in om ‘mijn egel’ van dichtbij te kunnen filmen, maar dat had ik er graag voor over.

Tussen de andijvieplanten in onze tuin speelt zich de ‘harde’ realiteit af van eten en gegeten worden. Alleen de egel mist natuurlijke vijanden en daardoor staat hij aan de top van de voedselpiramide. Hij is de heerser van de schemering en houdt de verhoudingen tussen alle levende wezens in de tuin in evenwicht. Hierdoor faciliteert hij ook leefruimte.

Het zegt vast iets over mij, maar ik kwam met m’n gedachten toch weer uit bij de klas …

Daar draait het uiteraard niet om eten of gegeten worden. Hoewel … als de veiligheidsbeleving van leerlingen vermindert, kan er al snel een situatie ontstaan die hier veel van weg heeft. Het recht van de sterkste gaat aan de leiding en bepaalt de pikorde, met alle schadelijke gevolgen van dien.

Een groep heeft een onbetwiste leider nodig die vanuit een natuurlijke positie de omstandigheden reguleert, zodat er ruimte is om te leven en te leren. Het uitoefenen van deze leiding is een basistaak van de leerkracht. Beroepshalve heb je deze plek ‘bovenaan’ al, maar de groep gaat er pas de vruchten van plukken als je leiding ook in praktijk gaat brengen.

De natuur laat in allerlei toonaarden zien dat er binnen de geschapen werkelijkheid sprake is van hiërarchie. Hiërarchie heeft een ordenende en regulerende functie en faciliteert leefruimte.

Helaas zijn en worden gezag en macht ook verkeerd gebruikt, met schadelijke effecten tot gevolg. De mensenmaatschappij is hiervan de meest pijnlijke illustratie.

Hoe het ook zij, orde in de klas is niet louter een horizontale aangelegenheid (… hoe kunnen we het samen fijn hebben en elkaar genoeg ruimte geven …), maar het heeft allereerst een verticale ruggengraat.

Wie egel zegt, denkt meestal ook aan de stekels. Passen die ook nog in de metafoor?

‘Gezagsorde’ en ‘leiding’ worden steeds meer als prikkerige woorden ervaren en bestempeld. Daar tegenover staat het maatschappelijke appèl op gelijkwaardige (horizontale) verhoudingen. Deze beweging gaat het onderwijs zeker niet voorbij. De leerlingen van tegenwoordig schijnen kanjers te zijn in zelfsturing; leerkrachten worden steeds meer bege-leiders en van begrenzen schieten we door naar belonen. Een beetje gechargeerd, maar zeker met een kern van waarheid … voor wie het wil zien.

Is leiderschap vanuit de leerkracht in potentie stekelig en daarom onwenselijk? Zeker niet.

Een egel gebruikt de stekels om zich te beschermen en om daardoor zijn positie te handhaven. Hij ligt niet zomaar omver en kan tegen een stootje. Assertief leiderschap, zodat de taak kan doorgaan.

Een prikke(le)nde waarheid waarmee we onze kinderen en leerlingen een dienst bewijzen.