Hybride onderwijs, blended learning, virtual classroom, digitaal gestuurd adaptief onderwijs… het zijn termen die aangeven dat de digitalisering van onze maatschappij het onderwijs niet voorbij gaat. Als de opmars van robots en het virtuele (3D) internet hiervan het perspectief bepalen, dan zal dit gaandeweg nog heel wat interessante vraagstukken opleveren. Eén daarvan is de rol van de leerkracht in het onderwijs van de toekomst. Momenteel staan leerkrachten nog centraal in het onderwijsproces, maar zal dat zo blijven als er een verschuiving komt van fysieke klassen naar virtuele leeromgevingen en als steeds meer taken door robots uitgevoerd kunnen worden? Het huidige onderwijs wat afhankelijk is van mensen, capaciteiten, tijd en plaats, beperkt de kansen van veel wereldburgers. Zullen leerkrachten hun basisplaats behouden als het internet daarentegen steeds meer mogelijkheden zal gaan bieden voor onafhankelijk onderwijs op maat?
De geschiedenis leert ons dat het antwoord op deze vragen in principe ‘ja’ is. De interactie tussen het onderwijsveld en de oprukkende IT is namelijk niet van vandaag of gisteren. Tot nog toe heeft dit er echter nooit toe geleid dat er geen mensen meer nodig zouden zijn die onderwijs geven. De komst van rekenmachines heeft niet het rekenonderwijs overbodig gemaakt. Digiborden hebben dan wel de oude krijtborden vervangen, maar niet de leerkrachten die nodig zijn om ze effectief te gebruiken. Hetzelfde geldt voor methodieken en educatieve software. Dat leerlingen nu alles wat ze nodig hebben voor het maken van een werkstuk via Google kunnen vinden, betekent niet dat ze nu geen onderwijs meer nodig hebben over het verwerken van informatie.
Leerkrachten zullen er nodig blijven, ongeacht hoe de ontwikkelingen in de IT zullen verlopen.
- Ook digitaal gestuurd onderwijs kan niet zonder menselijke doordenking en organisatie.
- De ontwikkelingen in de IT wekken de indruk dat de mens in de toekomst het meest succesvol zal zijn door zich te verbinden aan de virtuele wereld. Dit zal bij velen het verlangen naar een vlucht uit het ‘normale leven’ stimuleren. De realiteit van de fysieke wereld met alles wat daarbij hoort zal echter blijven bestaan en daarmee ook de vraag naar leerkrachten die fysiek onderwijs aanbieden aan jonge aardbewoners die een weg moeten vinden in veranderende omstandigheden.
- Verdergaande digitalisering van het onderwijs biedt ongetwijfeld kansen voor leerlingen die we nu niet voldoende kunnen bedienen, maar alle leerlingen zullen in meerdere of mindere mate menselijk maatwerk en support nodig blijven hebben. De geavanceerde interactie die hiervoor nodig is, kan niet overgenomen worden door techniek.
- Hoewel veel kinderen op bepaalde terreinen enerzijds helemaal voorgesorteerd staan op het virtuele avontuur, hebben ze anderzijds ook vorming nodig in digitale geletterdheid en mediawijsheid. De ervaring heeft inmiddels geleerd dat deze vorming niet meegeleverd wordt met de applicaties.
Het echte punt van aandacht gaat niet over hoe we moeten omgaan met alles wat de IT ons in de toekomst nog zal voorschotelen, maar over hoe we als leerkrachten ons vak uitoefenen; niet alleen straks maar ook nu al.
- De rijke interactie die onderwijs van mens tot mens verdient, kan nooit vervangen worden door welke techniek dan ook. Onze leerlingen zijn geen consumenten, maar partners in het leerproces. Gaan we de dialoog met hen aan? Zijn we een voorbeeld voor hen in het ontwikkelen van een onderzoekende houding? Of is ons onderwijs versmald tot het aan elkaar verbinden van beeldmateriaal en informatie die door anderen wordt gepresenteerd?
- Het is belangrijk dat we op de hoogte blijven van de ontwikkelingen vanuit de IT. De meeste kinderen weten met alle nieuwe snufjes vaak snel raad, maar voor volwassenen vraagt het doorgaans meer inzet om een beetje bij te blijven. Houd feeling met de dingen waardoor leerlingen het internet ingezogen worden en benut de mogelijkheden om een koppeling te leggen met onderwijs. Laat hen begeleid wennen aan nieuwe online mogelijkheden en ga ook zeker het gesprek met hen aan over de keuzes die gemaakt moeten worden.
- Blijf jezelf de kans geven om te professionaliseren. We zijn niet automatisch de beste optie om leerlingen verder te helpen, puur en alleen omdat we leerkracht van beroep zijn. Het begeleiden van kinderen op weg naar de volwassenheid blijft om verbreding en vernieuwing van onze kennis en kunde vragen.
De onderwerpen waar we als leerkrachten in ons vak mee te maken krijgen, zullen blijven variëren. Wie nu echter zijn of haar vak serieus neemt, zal ook in de toekomst bruikbaar blijven en toegevoegde waarde hebben.
In het geven van onderwijs waarin de dialoog centraal staat, heb ik veel ervaring. Als ik hierin wat voor je kan betekenen, neem dan gerust contact met me op.
